Kinh nghiệm và giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả giám sát chuyên đề

Giám sát là một trong những chức năng chính của các Ban thuộc HĐND tỉnh được quy định trong Luật Tổ chức Chính quyền địa phương và Luật hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND. Giám sát là theo dõi, xem xét, đánh giá hoạt động của cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát trong việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật về việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của mình, xử lý theo thẩm quyền hoặc yêu cầu, kiến nghị cơ quan có thẩm quyền xử lý. Giám sát chuyên đề là một trong bốn hoạt động giám sát của các Ban, là hoạt động mang tính quyền lực nhà nước, nhằm mục đích bảo đảm cho pháp luật của nhà nước, nghị quyết của HĐND được thực hiện đúng đắn, thống nhất và hiệu quả; kết quả giám sát có tác dụng tích cực trong việc giải quyết các vấn đề bức xúc ở địa phương. Qua giám sát nhằm phát hiện những sai phạm, hạn chế, thiếu sót, qua đó có biện pháp, giải pháp, chấn chỉnh, khắc phục kịp thời.

Quang cảnh Hội nghị giao ban lần thứ 3

Thứ nhất, phát huy vai trò của các thành viên Ban Dân tộc đều có chuyên môn và kinh nghiệm trong lĩnh vực dân tộc, góp phần mang lại góc nhìn đa dạng trong quá trình giám sát; phối hợp chặt chẽ với các cơ quan liên quan, từ đó thu thập thông tin, số liệu kịp thời, chính xác; tận dụng kiến thức địa phương từ các thành viên Ban Dân tộc hiểu rõ về kinh tế, xã hội và văn hóa, phong tục của các dân tộc trên địa bàn tỉnh, giúp việc giám sát trở nên toàn diện và phù hợp với thực tế hơn.

Thứ hai, xác định và lựa chọn nội dung giám sát cho “trúng”, “đúng”. Việc lựa chọn đúng nội dung giám sát, đúng thời điểm có ý nghĩa rất quan trọng, góp phần đem lại tính hiệu quả trong hoạt động giám sát. Vì hoạt động giám sát của HĐND có nội dung rất rộng, đối tượng đa dạng; do đó, cần lựa chọn những vấn đề trọng tâm, được cử tri, đại biểu quan tâm, những vấn đề còn nhiều bất cập; không nên chọn quá nhiều nội dung, nội dung dàn trải sẽ dẫn đến việc giám sát không sát, giải quyết vấn đề một các chung chung, không cụ thể. Để chọn những nội dung giám sát phù hợp chúng ta cần quan tâm đến những đề xuất của Ủy ban MTTQ VN tỉnh, các vị đại biểu HĐND tỉnh và các thành viên của Ban; mặt khác, cần xem xét qua các kiến nghị của cử tri, các ý kiến chất vấn của đại biểu tại các kỳ họp, tại các buổi tiếp công dân; những vấn đề mà dư luận quan tâm. Hoạt động giám sát cần phải thực hiện nghiêm túc theo quy trình chặt chẽ cả trước, trong và sau mỗi đợt giám sát. Trong công tác chuẩn bị trước khi giám sát cần nghiên cứu kỹ nội dung để từ đó xác định được mục đích, yêu cầu, đối tượng, phạm vi giám sát.

Theo quy định của Luật, Ban Dân tộc được Thường trực HĐND tỉnh phân công nhiệm vụ theo dõi, tổ chức giám sát và tham mưu cho HĐND tỉnh, Thường trực HĐND tỉnh giám sát, quyết định biện pháp thực hiện chính sách dân tộc. Tuy nhiên, công tác dân tộc bao quát ở nhiều lĩnh vực và được quy định trong nhiều văn bản khác nhau, và giao cho nhiều cơ quan khác nhau quản lý, chủ trì thực hiện; mặt khác, công tác quản lý nhà nước về công tác dân tộc là công tác quản lý đa ngành, đa lĩnh vực hầu như ở ngành nào, lĩnh vực nào cũng có chính sách dân tộc có liên quan… Trong cùng hệ thống cơ chế, chính sách có tính tương đồng như: chính sách miễn, giảm tiền cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; chính sách hỗ trợ về lĩnh vực thông tin, truyền thông, tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật; chính sách bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống và bài trừ các hủ tục lạc hậu… nhưng có nội dung thì do Ban Dân tộc tỉnh quản lý, một số hoặc một số ít nhiệm vụ, chính sách do các ngành quản lý... Vì vậy, khi lựa chọn chuyên đề giám sát cũng như trong giám sát Ban đã gặp không ít khó khăn trong việc xác định chủ thể, đối tượng chính chịu sự giám sát.

Ban Dân tộc tổ chức giám sát chuyên đề thuộc các lĩnh vực của Ban

- Nhóm chính sách theo dân tộc và nhóm dân tộc, giúp giải quyết những khó khăn bức xúc về kinh tế, xã hội của các dân tộc thiểu số, nhất là nhóm dân tộc thiểu số rất ít người và một số dân tộc có nhiều khó khăn. Các chính sách này đã giúp đồng bào ngày càng tiếp cận và thụ hưởng tốt hơn các dịch vụ công như y tế, giáo dục, nước sạch, vệ sinh môi trường, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa từng dân tộc…

- Nhóm chính sách phát triển kinh tế, xã hội theo vùng, địa bàn. Tập trung giải quyết những vấn đề khó khăn sát với tình hình của địa phương, góp phần phát triển cơ sở hạ tầng, phát triển sản xuất chung của vùng, giải quyết bức xúc đặt ra theo yêu cầu thực tế: ảnh hưởng thiên tai, biến đổi khí hậu, khai thác khoáng sản…phát triển sản xuất; việc bố trí các nguồn vốn được thực hiện đảm bảo kế hoạch đã phê duyệt, góp phần nâng cao thu nhập cho các hộ dân, xóa đói giảm nghèo cũng như chuyển dần tập quán phát triển nông nghiệp nhỏ lẻ, tự cung tự cấp sang phát triển xây dựng mô hình tập trung tạo thành hàng hoá theo nhu cầu thị trường.

- Nhóm chính sách phát triển kinh tế, xã hội theo ngành, lĩnh vực. Tập trung vào các lĩnh vực cụ thể như phát triển sản xuất, giảm nghèo, nước sạch, vệ sinh môi trường, giáo dục - đào tạo, dạy nghề và giải quyết việc làm, bảo tồn và phát triển văn hóa du lịch, thông tin truyên truyền, y tế, dân số, chăm sóc sức khỏe, công tác cán bộ cơ sở, phổ biến giáo dục pháp luật và trợ giúp pháp lý.

Thông qua các cuộc giám sát chuyên đề đã giúp cho Ban dân tộc của HĐND tỉnh nắm rõ hơn về việc chấp hành pháp luật của các đơn vị thực hiện chính sách dân tộc tại địa phương, đồng thời phát hiện ra những hạn chế, vướng mắc và đưa ra nhiều kiến nghị đối với các cơ quan thực hiện chính sách dân tộc. Những kiến nghị sau giám sát có tác dụng tích cực và kịp thời giúp các cơ quan thực hiện chính sách dân tộc chấn chỉnh những thiếu sót, hạn chế cũng như giải quyết được nhiều vướng mắc, khó khăn, bất cập.

Thứ ba, Trong giám sát có hai vấn đề then chốt, có vai trò vô cùng quan trọng góp phần nâng cao chất lượng hoạt động giám sát đó chính là nhân tố con người và hoạt động giám sát sau giám sát. Do đó, trên cơ sở nội dung và tình hình thực tiễn tham mưu và thành lập đoàn đảm bảo theo quy định nhưng gọn nhẹ (tùy theo tính chất của vấn đề mà lựa chọn thành viên, không phải lúc nào cũng phải đầy đủ thành viên của Ban) và đảm bảo thực hiện được mục tiêu giám sát đề ra. Trường hợp cần thiết cần phải mời chuyên gia tham gia đoàn giám sát hoặc tranh thủ ý kiến của những người có am hiểu sâu, rộng lĩnh vực giám sát để nâng cao chất lượng giám sát.

Chú trọng công tác phối hợp, nhất là trong công tác xây dựng chương trình kế hoạch giám sát. Sự tham gia của Thường trực HĐND tỉnh và Ủy ban MTTQ VN tỉnh là rất quan trọng nhằm nắm thông tin đa chiều hơn; đồng thời, tranh thủ ý kiến của các cơ quan, tạo được tiếng nói chung và sự đồng thuận đối với việc kiến nghị, đề xuất qua giám sát. Vì vậy, trong mỗi đợt giám sát, cần phải mời đại diện Ban Thường trực Ủy ban MTTQ VN tỉnh, Thường trực HĐND cấp huyện và đại biểu HĐND tỉnh ứng cử tại địa phương tham gia khi đoàn giám sát đến giám sát tại địa phương.

Thứ tư, thực hiện tốt công tác xây dựng kế hoạch và đề cương giám sát, mẫu báo cáo cần được chuẩn bị kỹ lưỡng và được gửi trước cho các đối tượng được giám sát; các cuộc giám sát đều có kế hoạch, chương trình cụ thể, hình thức giám sát phù hợp đối với từng nội dung; trước khi ban hành kế hoạch và đề cương giám sát cần họp Đoàn để thống nhất thông qua kế hoạch và đề cương giám sát; qua đôn đốc các cơ quan, đơn vị được giám sát gửi báo cáo đúng thời hạn, đảm bảo chất lượng. Trước khi tổ chức giám sát cần họp Đoàn để triển khai kế hoạch giám sát và giao nhiệm cụ thể cho mỗi thành viên Đoàn giám sát. Giám sát trực tiếp tại cơ sở trước, sau đó giám sát tại các cơ quan chuyên môn có liên quan; kết hợp nghe, đối chiếu nội dung báo cáo với kiểm tra hồ sơ, thực tế tại địa phương, cơ sở.

Thứ năm, trong quá trình giám sát cần đi sâu, tìm hiểu kỹ tình hình thực hiện tại cơ quan, đơn vị, địa phương; yêu cầu đối tượng giám sát cung cấp thông tin đầy đủ, chi tiết để từ đó có cơ sở rút ra những kết luận đúng và đề xuất kiến nghị hợp lý, tránh tình trạng giám sát chung chung mang tính hình thức; cần làm rõ những vấn đề chưa rõ ràng, những vấn đề chưa nêu đầy đủ theo yêu cầu của đoàn giám sát. Hoạt động giám sát chuyên đề chỉ có hiệu lực, hiệu quả thực sự khi những đề xuất kiến nghị qua giám sát được các đối tượng giám sát tiếp thu, phát huy ưu điểm, khắc phục tồn tại, hạn chế, được các cơ quan hành chính nhà nước có liên quan giải quyết triệt để; vì vậy, việc tổng hợp báo cáo kết quả giám sát phải đảm bảo tính chính xác, khách quan, toàn diện và có sự thống nhất của thành viên Đoàn giám sát với các cơ quan, đơn vị có liên quan; quy trình trên phải được thực hiện đồng bộ thì kết quả giám sát mới có chất lượng, hiệu quả như mong muốn. Sau đợt giám sát, phải đặc biệt quan tâm đến việc theo dõi tiến độ xử lý của các cơ quan chuyên môn, đối với những cơ quan chậm xử lý, cần có văn bản nhắc nhở, đôn đốc kịp thời.

Ngoài ra, nhằm mục đích thu thập thông tin, làm rõ các vấn đề giữa đề cương, báo cáo và thực tế của cuộc giám sát; bên cạnh việc tổ chức các cuộc làm việc chính thức, hoạt động giám sát cần tăng cường sử dụng nhiều công cụ khác nhau như quan sát, thảo luận nhóm, phỏng vấn, phát phiếu bảng hỏi, khảo sát thực tế … sẽ có được các thông tin đa dạng, nhiều chiều.

Thứ sáu, báo cáo kết quả giám sát phải được đánh giá một cách đầy đủ, toàn diện và sâu sắc về nội dung giám sát, đảm bảo khách quan, có căn cứ; các số liệu, nhận định cần tinh gọn nhưng đảm bảo tính chính xác; chỉ ra những kết quả đạt được, nhất là những hạn chế, thiếu sót và nguyên nhân khách quan, chủ quan, trách nhiệm làm rõ trách nhiệm của các cấp, các ngành và đưa ra lộ trình, thời hạn thực hiện cụ thể, đưa ra những giải pháp tích cực, khả thi trước mắt và lâu dài; đồng thời kiến nghị bãi bỏ, sửa đổi, bổ sung những quy định, chính sách không còn phù hợp. Dự thảo báo cáo giám sát cần được tất cả các thành viên Đoàn giám sát có ý kiến tham gia trước khi thông qua tại buổi làm việc với các chủ thể giám sát; hoàn chỉnh báo cáo trước khi phát hành. Các kiến nghị sau giám sát phải phù hợp với tình hình thực tế, xác đáng, có tính khả thi cao.

Thứ bảy, hiệu quả giám sát của Ban Dân tộc HĐND tỉnh thể hiện ở việc các kết luận, kiến nghị qua giám sát được các cơ quan, tổ chức và cá nhân chịu sự giám sát thực hiện nghiêm, sâu sát. Chất lượng và hiệu lực giám sát càng cao thì hiệu quả hoạt động giám sát sẽ càng cao. Việc theo dõi, đôn đốc các đơn vị liên quan thực hiện các kiến nghị, kết luận qua giám sát là rất cần thiết. Sau giám sát cần quan tâm đến việc chủ thể chịu sự giám sát khắc phục hạn chế, yếu kém, vi phạm sau khi được giám sát. Tăng cường công tác kiểm tra, theo dõi, đôn đốc khắc phục những hạn chế, tồn tại được kiến nghị qua giám sát. Tiếp tục tái giám sát đối với những nội dung chậm triển khai hoặc không thực hiện nghiêm túc. Đối với những vấn đề quan trọng, phức tạp, kéo dài thì đề xuất xem xét đưa ra chất vấn, giải trình tại kỳ họp thường lệ của HĐND tỉnh để làm rõ trách nhiệm các cơ quan liên quan, để vấn đề được giải quyết thỏa đáng, tạo niềm tin của cử tri đối với cơ quan dân cử.

Kim Ngân - Khánh Trà (TH)