90 năm Ngày truyền thống lực lượng Dân quân tự vệ Việt Nam (28/3/1935 - 28/3/2025)

Ngày 28/3/2025 tới đây sẽ đánh dấu cột mốc 90 năm ngày truyền thống lực lượng Dân quân tự vệ Việt Nam (28/3/1935 - 28/3/2025). Đây là dịp để chúng ta cùng nhìn lại chặng đường lịch sử vẻ vang, tôn vinh những đóng góp to lớn của lực lượng này trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc và bảo vệ Tổ quốc.

Lịch sử hình thành và phát triển của lực lượng Dân quân tự vệ Việt Nam

Lực lượng Dân quân tự vệ Việt Nam ra đời trong bối cảnh đất nước bị thực dân Pháp đô hộ. Ngày 28/3/1935, tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ nhất ở Ma Cao, Đảng Cộng sản Việt Nam đã thông qua “Nghị quyết về đội tự vệ.” Đây là lần đầu tiên các nguyên tắc xây dựng về chính trị và quân sự của lực lượng nửa vũ trang cách mạng được đề cập một cách cơ bản. Nghị quyết khẳng định rằng “Tự vệ đội càng mạnh thì tức là có điều kiện thuận lợi để sau này tổ chức du kích chiến tranh và vũ trang bạo động.”

Sau nghị quyết này, các Đội tự vệ công nông được thành lập, trở thành tiền thân của các Đội Cứu quốc quân và Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân. Trong suốt hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, lực lượng Dân quân tự vệ đã tham gia tích cực vào nhiều trận đánh, bảo vệ an ninh trật tự tại địa phương và góp phần tạo nên sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc.

Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nhấn mạnh: “Dân quân, tự vệ và du kích là lực lượng của toàn dân tộc, là một lực lượng vô địch, là một bức tường sắt của Tổ quốc.” Điều này khẳng định vai trò quan trọng của lực lượng Dân quân tự vệ trong mọi hoàn cảnh.

Phát huy truyền thống, vẻ vang, xây dựng dân quân tự vệ vững mạnh, rộng khắp, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ trong giai đoạn cách mạng mới

Trong những năm tới, tình hình thế giới, khu vực tiếp tục diễn biến phức tạp, khó dự báo. Cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn ngày càng gay gắt. Chính trị thế giới tiếp tục thúc đẩy xu thế đa cực, xuất hiện nhiều hình thái chiến tranh, phương thức tác chiến mới. Tuy nhiên, hòa bình, hợp tác, phát triển vẫn là xu thế lớn. Ở trong nước, mặc dù đạt được nhiều thành tựu về kinh tế - xã hội, tiềm lực đất nước tiếp tục được tăng cường, uy tín, vị thế trên trường quốc tế được nâng cao, song vẫn còn phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức.

Trước bối cảnh đó, đòi hỏi Dân quân tự vệ phải phát huy cao nhất truyền thống vẻ vang đã được hun đúc qua lịch sử đấu tranh xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, dù trong bất cứ hoàn cảnh nào cũng ra sức hoàn thành mọi nhiệm vụ mà Đảng và Nhà nước giao phó; tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, với Nhân dân; dũng cảm, gan dạ, bám sát cơ sở, bám dân, bám đất; xung kích trong chiến đấu, lao động, sản xuất; đoàn kết, phối hợp với các lực lượng khác để bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, bảo vệ Đảng, Nhà nước, Nhân dân, chế độ xã hội chủ nghĩa.

Lịch sử đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc cho thấy, sự lãnh đạo của Đảng là nguồn gốc, nguyên tắc cơ bản, nhân tố quyết định quá trình trưởng thành, chiến thắng của dân quân tự vệ. Nhà nước quản lý, chính quyền điều hành là nhân tố cơ bản, giữ vai trò chủ đạo bảo đảm thống nhất hoạt động của dân quân tự vệ. Nhân dân là nền tảng sức mạnh và chỗ dựa vững chắc của dân quân tự vệ. Sự ra đời, phát triển của dân quân tự vệ là quy luật phổ biến trong duy trì sức mạnh quân sự quốc phòng đất nước và là nghệ thuật tổ chức lực lượng vũ trang, là kế thừa kế sách giữ nước của dân tộc.

Chủ tịch Tôn Đức Thắng chúc mừng Liên đội tự vệ Hoàn Kiếm (Hai Bà Trưng, Hà Nội) - đơn vị bắn rơi máy bay F-111 của Mỹ đêm 22/12/1972 (ảnh tư liệu)

Cần tiếp tục quán triệt sâu sắc các nghị quyết, chỉ thị, văn bản quy phạm pháp luật về xây dựng Dân quân tự vệ. Đây là nội dung quan trọng hàng đầu bảo đảm cho quá trình xây dựng Dân quân tự vệ đúng định hướng của Đảng, đạt hiệu quả thiết thực và sát thực tiễn tình hình, nhiệm vụ của địa phương, cơ quan, tổ chức. Vì vậy, cơ quan quân sự, đơn vị dân quân tự vệ các cấp cần tập trung tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương và cấp ủy, người đứng đầu cơ quan, tổ chức đẩy mạnh công tác giáo dục, quán triệt làm cho cán bộ, đảng viên, các tầng lớp Nhân dân nhận thức sâu sắc ý nghĩa, tầm quan trọng và sự cần thiết phải xây dựng Dân quân tự vệ vững mạnh; đủ sức bảo vệ cấp ủy, chính quyền, tính mạng, tài sản của Nhân dân, của cơ quan, tổ chức; đồng thời, làm nòng cốt cùng toàn dân thực hiện thắng lợi nhiệm vụ quân sự, quốc phòng, giữ vững an ninh chính trị, trật tư, an toàn xã hội ở cơ sở. Phát huy vai trò nòng cốt của cơ quan quân sự địa phương các cấp trong tham mưu giúp cấp ủy, chính quyền địa phương ban hành nghị quyết, chỉ thị, kế hoạch lãnh đạo công tác quân sự, quốc phòng, công tác Dân quân tự vệ phù hợp tình hình thực tế.

Chú trọng xây dựng Dân quân tự vệ vững mạnh, rộng khắp, có chất lượng tổng hợp ngày càng cao, trước hết là chất lượng chính trị, làm cơ sở hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Trên cơ sở thực hiện nghiêm pháp luật về Dân quân tự vệ, cơ quan quân sự địa phương các cấp chủ động phối hợp chặt chẽ với các ban, ngành đoàn thể, cơ quan, đơn vị liên quan tham mưu xây dựng, kiện toàn tổ chức biên chế dân quân tự vệ theo hướng gọn, mạnh, có tỷ lệ và cơ cấu hợp lý, được trang bị vũ khí, công cụ hỗ trợ phù hợp tình hình, đặc điểm, yêu cầu, nhiệm vụ từng vùng miền, địa phương. Kiện toàn tổ chức biên chế đủ các chức danh Ban chỉ huy quân sự; đầu tư xây dựng trụ sở làm việc của ban chỉ huy quân sự cấp xã, nhà làm việc, nhà ở cho dân quân thường trực nhất là đối với các xã biên giới, ven biển, đảo... Tập trung chăm lo, xây dựng lực lượng dân quân thường trực, dân quân cơ động, dân quân biển và chốt dân quân thường trực biên giới ngày càng vững mạnh, hoạt động hiệu quả. Xây dựng tổ chức, biên chế, huấn luyện Dân quân thường trực làm nhiệm vụ bắn tỉa, dân quân thường trực làm nhiệm vụ phòng chống và chế áp các phương tiện bay không người lái (UAV) đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới; đồng thời tích cực nghiên cứu tiếp tục xây dựng các mô hình điểm đơn vị Dân quân tự vệ. Coi trọng củng cố, kiện toàn nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của chi bộ quân sự cấp xã; phát triển đảng viên, đoàn viên trong Dân quân tự vệ, nâng cao chất lượng chính trị, thực sự là lực lượng chính trị tin cậy của cấp ủy, chính quyền và Nhân dân địa phương, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ quốc phòng, an ninh trong tình hình mới.

Không ngừng nâng cao chất lượng huấn luyện và hiệu quả hoạt động của Dân quân tự vệ. Thực hiện nghiêm quy định của pháp luật về chương trình giáo dục chính trị, huấn luyện quân sự cho Dân quân tự vệ, kết hợp chặt chẽ giữa giáo dục chính trị, pháp luật, công tác vận động quần chúng với huấn luyện quân sự, chú trọng tập huấn, bồi dưỡng cán bộ, huấn luyện nâng cao trình độ, khả năng sẵn sàng chiến đấu đồng thời với đổi mới phương pháp, cập nhật kiến thức cho dân quân tự vệ. Các địa phương, cơ quan, tổ chức chú trọng chỉ đạo nâng cao hiệu quả phối hợp hoạt động giữa Dân quân tự vệ với các lực lượng khác trong thực hiện nhiệm vụ phòng, chống, khắc phục hậu quả thiên tai, thảm họa; xây dựng nông thôn mới; phát triển kinh tế-xã hội; bảo vệ trật tự an ninh; bảo vệ Đảng, bảo vệ chủ quyền và Nhân dân ở địa phương, cơ sở.

Các địa phương, cơ quan, tổ chức quan tâm bảo đảm chế độ, chính sách đối với Dân quân tự vệ. Chú trọng gắn công tác chính sách với công tác tổ chức, công tác tư tưởng. Làm tốt công tác chính sách đối với những gia đình cán bộ, chiến sĩ Dân quân tự vệ có hoàn cảnh khó khăn.

Lực lượng Dân quân tự vệ tỉnh Đắk Lắk: hình thành và phát triển

Cùng với cao trào cách mạng của Nhân dân cả nước phong trào đấu tranh của công dân các đồn điền trên địa bàn tỉnh ngày càng lên cao, chống các chính sách cai trị của thực dân Pháp. Tháng 5/1945 các tổ chức bí mật cách mạng gồm những người trung kiên trong công nhân làm nòng cốt đi tuyên truyền giác ngộ quần chúng, sau phát triển rộng vào thanh niên, tổ chức thành lực lực xung kích, rèn dao kiếm, luyện tập quân sự, với danh nghĩa bảo vệ đồn điền thực chất là “Đội tự vệ” có chỉ huy được huấn luyện quân sự và giác ngộ chính trị được cán bộ Đảng lãnh đạo, giáo dục “Đội tự vệ Ca Đa” đã phát triển được 36 người do anh Nguyễn Tâm Thu và Trần Phòng phụ trách là tiền thân của lực lượng vũ trang Đắk Lắk.

Cùng với “Đội tự vệ Ca Đa” lực lượng thanh niên xung phong các vùng lân cận như Buôn Pốc, Buôn Phô, Buôn Ea Yông, Buôn Puăn cũng được tổ chức thành những đội tự vệ trang bị vũ khí thô sơ, cung , tên, dao, kiếm. Trung đội tự vệ Ca Đa  đầu tiên có các đồng chí: Nguyễn Tâm Thu, Trần Phòng, Trần Thủ, Trần Cao, Mai Nguyên, Trần Dụ, anh Bộ và chị Trần Thị Thủy. Đây là lực lượng vũ trang đầu tiên của tỉnh Đắk Lắk được Đảng tổ chức và lãnh đạo.

Dân quân du kích Tây Nguyên cài chông, chống giặc Pháp (ảnh tư liệu).

* Trong kháng chiến chống Pháp: Dân quân tự vệ Đắk Lắk đã cùng bộ đội, các đội công tác hoạt động sâu vào vùng địch (từ năm 1946 -1950) xây dựng cơ sở kháng chiến (tiêu biểu có dân quân tự vệ-Cheo reo-Buôn Hồ-M’ Đắk); cùng Nhân dân tham gia vận chuyển hàng trăm tấn hàng như: thực phẩm, muối, vũ khí, đạn dược lên căn cứ Dlei Ya; tham gia cùng bộ đội và độc lập tác chiến nhiều trận đánh, góp phần to lớn trong nhiều chiến dịch cùng cả nước kết thúc thắng lợi cuộc kháng chiến. Tiêu biểu trong chiến dịch Nguyễn Huệ (năm 1950) các đơn vị như: Dân quân xã Ea Trul, Ea Bol, Eak Nốp, du kích Buôn Hồ đã tiêu diệt nhiều sinh lực phương tiện chiến tranh của địch, thu nhiều quân trang, vũ khí, phá hỏng nhiều cầu cống, ngăn cản bước tiến của địch trên các tuyến. Trong chiến dịch Đông Xuân (từ năm1953-1954) dân quân du kích đã độc lập tác chiến 20 trận, sử dụng địa lôi chông mìn, diệt 28 tên, làm bị thương 53 tên, phá huỷ 3 xe, cắt 7 km dây điện thoại.

* Trong kháng chiến chống Mỹ: Đảng bộ tỉnh Đắk Lắk trực tiếp lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng, phát triển lực lượng trong tình hình mới. Dân quân tự vệ đã cùng bộ đội tập trung đi vào xây dựng hậu cứ kháng chiến, tích cực phá tề, trừ gian làm nồng cốt cho quần chúng nổi dậy. Thực hiện “ 2 chân - 3 mũi” đã góp phần to lớn trong nhiệm vụ xây dựng hậu cứ kháng chiến, bảo vệ vùng giải phóng và chống càn quyết, lấn chiếm của địch.

Cùng với quân và dân tỉnh nhà nên chiến thắng lịch sử 10/3/1975 - giải phóng Buôn Ma Thuột, mở màn cho cuộc tổng tiến công mùa xuân năm 1975 giải phóng hoàn toàn Miền Nam thống nhất nước nhà. Tổng kết cuộc kháng chiến chống Mỹ đã có 3 đơn vị dân quân du kích được nhà nước tuyên dương Anh hùng lực lượng vũ trang Nhân dân là: Dân quân du kích xã Đắk Phơi, huyện Lắk; Dân quân du kích xã Khuê Ngọc Điền, huyện Krông Bông; Dân quân du kích xã ĐLê Ya, huyện Krông Búk.

* Trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa: Trong 30 năm chiến đấu - xây dựng, dân quân tự vệ đã có bước trưởng thành về số lượng và chất lượng, đã có nhiều đóng góp tích cực trong chống chiến tranh lấn chiếm biên giới - bảo vệ cơ sở vật chất xã hội chủ nghĩa - làm trong sạch địa bàn - xây dựng cuộc sống mới của Nhân dân đồng bào các dân tộc tỉnh Đắk Lắk.

Kỷ niệm 90 năm Ngày truyền thống dân quân tự vệ là dịp để chúng ta ôn lại trang sử hào hùng và những chiến công oanh liệt của dân quân tự vệ trong thời gian qua. Từ đó, khơi dậy niềm tự hào, tự tôn dân tộc, phát huy chủ nghĩa anh hùng cách mạng, nâng cao lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, ý chí tự lực, tự cường, vượt qua mọi khó khăn, thử thách; ra sức xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh, xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh Nhân dân vững chắc, xây dựng dân quân tự vệ “vững mạnh, rộng khắp” theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong thời kỳ mới.

Dương Linh: Tổng hợp