Đại biểu Quốc hội Lưu Văn Đức phát biểu tại Hội trường ngày 01 tháng 11 năm 2022

Tiếp tục Chương trình Kỳ họp thứ 4 - Quốc hội khóa XV, sáng ngày 01/11/2022, Quốc hội thảo luận tại Hội trường về dự án Luật Phòng, chống rửa tiền (sửa đổi).

Tại phiên thảo luận, đại biểu Quốc hội Lưu Văn Đức - Ủy viên Thường trực Hội đồng Dân tộc của Quốc hội (thuộc Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đắk Lắk) đã tham gia phát biểu.

Đại biểu Quốc hội Lưu Văn Đức phát biểu tại Hội trường (Ảnh: https://media.quochoi.vn)

Về những vấn đề chung. Ban soạn thảo luật đã chuẩn bị hồ sơ, tài liệu công phu, kỹ lưỡng, đầy đủ theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, đủ điều kiện để trình Quốc hội cho ý kiến và thông qua. Đại biểu nhất trí với sự cần thiết sửa đổi, bổ sung dự án Luật Phòng, chống rửa tiền (sửa đổi) như Tờ trình của Chính phủ và Báo cáo của Ủy ban Kinh tế. Việc sửa đổi, bổ sung dự án Luật Phòng, chống rửa tiền và triển khai thực hiện luật hiệu quả trên thực tế, theo tôi cần phải triển khai các biện pháp thực hiện hạn chế tối đa việc sử dụng tiền mặt và hướng tới thanh toán không dùng tiền mặt.

Về những vấn đề cụ thể.

Thứ nhất là về xác minh thông tin nhận biết khách hàng, tại khoản 2 Điều 12 quy định đối tượng báo cáo sử dụng các tài liệu dữ liệu để xác minh thông tin nhận biết khách hàng thông qua Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, nhưng trên thực tế hiện nay, việc kết nối vào hệ thống dữ liệu này còn rất nhiều khó khăn để khai thác, đối chiếu thông tin tự động. Đề nghị cần quy định cụ thể hơn đối với những trường hợp cần thiết để cơ quan tư pháp chia sẻ dữ liệu thông tin phục vụ cho việc nhận biết khách hàng và quy định việc chuyển đổi số với lĩnh vực này. Bên cạnh đó, việc khai thác thông tin theo quy định tại khoản 2 có thể sẽ dẫn đến vi phạm bảo mật thông tin cá nhân, đề nghị Ban soạn thảo dự án luật nghiên cứu để có quy định cụ thể hơn về điều này.

Thứ hai, về các dấu hiệu đáng ngờ, tại khoản 5 và khoản 8 Điều 28 có quy định về dấu hiệu đáng ngờ liên quan đến tài khoản của khách hàng không giao dịch 1 năm và giao dịch trở lại mà không có lý do hợp lý, khách hàng thường xuyên đổi tiền có mệnh giá nhỏ sang mệnh giá lớn, vv... hoặc tại khoản 4 Điều 29, ví điện tử của ngân hàng không giao dịch trên 1 năm giao dịch trở lại mà không có lý do hợp lý là giao dịch đáng ngờ, tôi cho là không cần thiết. Vì trên thực tế, có nhiều khách hàng có nhiều tài khoản và có một số tài khoản sẽ ít giao dịch, vì vậy, Đại biểu đề nghị Ban soạn thảo dự án luật giải trình rõ hơn về việc có khó khăn gì trong quản lý các tài khoản, ví điện tử,... không giao dịch và có lý do để quy định về nghi ngờ các tài khoản này.

Thứ ba, về áp dụng các biện pháp tạm thời, quy định tại Điều 44, 45, tại điểm a khoản 1 Điều 44 dự thảo luật có quy định đối tượng báo cáo áp dụng biện pháp trì hoãn giao dịch và tại khoản 4 điều này có quy định về việc miễn trách nhiệm đối với đối tượng báo cáo trong việc thực hiện trì hoãn giao dịch. Qua nghiên cứu hồ sơ cho thấy có một số ý kiến cho rằng các dấu hiệu đáng nghi ngờ của dự thảo luật còn mang tính chất chung chung, mang tính định tính, trong khi lại trao cho đối tượng báo cáo việc trì hoãn giao dịch khi chỉ mới có cơ sở hợp lý để nghi ngờ, có thể dẫn đến việc lạm dụng gây ảnh hưởng đến quyền lợi của khách hàng. Đại biểu thấy rằng dự thảo đang quy định đối tượng báo cáo phải áp dụng biện pháp trì hoãn giao dịch ngay khi có cơ sở hợp lý để nghi ngờ hoặc phát hiện các bên liên quan tới giao dịch thuộc danh sách đen, hoặc có lý do để tin rằng giao dịch được yêu cầu thực hiện có liên quan đến hoạt động phạm tội, chứ không phải dựa vào dấu hiệu đáng ngờ để làm căn cứ trì hoãn giao dịch.

Tại khoản 10 Điều 3 đã xác định danh sách đen bao gồm các tổ chức, cá nhân có liên quan đến khủng bố, tài trợ khủng bố, tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt, đây là các đối tượng đặc biệt và giao dịch của các đối tượng này có thể ảnh hưởng đến an ninh quốc gia. Do đó, Đại biểu đồng ý quan điểm cần có biện pháp áp dụng ngay lập tức đối với các nhóm đối tượng này. Tuy nhiên, để tránh việc lạm dụng, đề nghị cần giao Chính phủ hướng dẫn chi tiết, cụ thể về cơ sở hợp lý để nghi ngờ và lý do để tin rằng giao dịch được yêu cầu thực hiện có liên quan đến hoạt động phạm tội để đảm bảo tính minh bạch, thống nhất trong quá trình thực hiện. Ở góc độ đảm bảo quyền và lợi ích của khách hàng thì việc miễn trách nhiệm pháp lý chỉ được áp dụng khi đối tượng báo cáo thực hiện trì hoãn giao dịch đúng quy định của luật, trường hợp thực hiện không đúng quy định thì đối tượng báo cáo không được miễn trách nhiệm và khách hàng có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại theo quy định của pháp luật.

Về phong tỏa tài khoản, niêm phong hoặc tạm giữ tài sản tại Điều 45, hiện nay tại Bộ luật Tố tụng hình sự có quy định về biện pháp kê biên tài sản tại Điều 128, đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo rà soát thêm để quy định cho đầy đủ và thống nhất trong hệ thống pháp luật.

Cuối cùng, việc đảm bảo chính sách dân tộc trong dự thảo luật. Đại biểu cho rằng việc phòng, chống rửa tiền cần được quan tâm và có những quy định cụ thể có liên quan đến vùng dân tộc thiểu số, miền núi để phòng, chống hiệu quả. Thực tế cho thấy, vùng dân tộc thiểu số, miền núi, đặc biệt ở khu vực biên giới thường là địa bàn diễn ra các hoạt động của tội phạm chuyển tiền, hàng lậu, ma túy, buôn bán người,... và những hoạt động tội phạm khác qua biên giới, thậm chí lợi dụng sự thiếu hiểu biết pháp luật của đồng bào dân tộc thiểu số để mua chuộc, thuê, ép buộc, tiếp tay tội phạm liên quan đến hoạt động rửa tiền. Do vậy, để đề phòng, chống rửa tiền hiệu quả, đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu để có quy định cụ thể về xây dựng phương án tuyên truyền, tập huấn cho các tổ chức, cá nhân có liên quan về những tác động tiêu cực của hành vi rửa tiền, các loại hình tội phạm và các rủi ro liên quan đến hoạt động rửa tiền ở địa bàn vùng dân tộc thiểu số, miền núi, đồng thời có quy định về phòng, chống những hành vi lợi dụng sự thiếu hiểu biết, bất đồng về ngôn ngữ,... của đồng bào dân tộc thiểu số để lừa tham gia vào đường dây tội phạm rửa tiền./.