Cơ chế đặc thù đưa thành phố Buôn Ma Thuột, phát triển thành trung tâm của vùng Tây Nguyên

Thành phố Buôn Ma Thuột có vị trí trung tâm vùng Tây Nguyên, kết nối các trung tâm phát triển vùng Nam Trung Bộ, Đông Nam Bộ và tam giác phát triển Lào - Việt Nam - Căm-pu-chia. Thành phố Buôn Ma Thuột là đô thị loại I mang những đặc trưng cơ bản của một đô thị trung tâm đa chức năng, có sức lan tỏa về kinh tế, văn hóa và có vị trí chiến lược quan trọng về kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh của vùng Tây Nguyên và cả nước. Đây là vùng cao nguyên quy tụ 40 dân tộc với nền văn hóa đặc sắc của những lễ hội truyền thống, những bản trường ca hào hùng và không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên được UNESCO công nhận là kiệt tác di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại. được Đảng và Nhà nước xác định có vị trí rất quan trọng về chính trị, kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh của vùng Tây Nguyên và định hướng phát triển thành đô thị trung tâm vùng.

Thể chế hóa, cụ thể hóa chủ trương của Đảng, kết luận của Bộ Chính trị về xây dựng, phát triển thành phố Buôn Ma Thuột trở thành đô thị trung tâm vùng Tây nguyên theo mục tiêu đã đề ra tại Kết luận số 67-KL/TW ngày 16/12/2019 của Bộ Chính trị. Vừa qua Chính phủ có Tờ trình (Tờ trình số 360/TTr-CP ngày 02/10/2022) gửi Quốc hội để xem xét Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk. Theo đó, dự thảo Nghị quyết điểm về một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Buôn Ma Thuột nếu được ban hành sẽ là công cụ pháp luật quan trọng để Buôn Ma Thuột phát triển bứt phá và trở thành động lực tăng trưởng của trung tâm vùng Tây nguyên.

Một góc thành phố Buôn Ma Thuột (nguồn Internet)

Nghị quyết quy định thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù đối với thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk về quản lý tài chính, ngân sách nhà nước;  ưu đãi đầu tư; phân cấp quản lý nhà nước trong lĩnh vực quy hoạch; ưu đãi đối với chuyên gia, nhà khoa học và tài năng đặc biệt. Khác với các địa phương đã được Quốc hội ban hành Nghị quyết áp dụng cho địa bàn cấp tỉnh, cơ chế, chính sách đặc thù đối với thành phố Buôn Ma Thuột là đơn vị hành chính cấp huyện của tỉnh Đắk Lắk.

Đối với nhiệm vụ huy động nguồn lực, ưu tiên đầu tư, phát triển kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại cho thành phố Buôn Ma Thuột đã đề ra tại Kết luận 67-KL/TW, Chính phủ đã triển khai các chính sách đầu tư phát triển theo hướng ưu tiên bố trí nguồn lực nhằm hài hòa lợi ích, tính đến các yếu tố đặc thù của vùng, miền, đặc biệt là vùng miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số thông qua các nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ nguồn lực ngân sách nhà nước. Cụ thể, trong giai đoạn 2021-2025, nguồn vốn đầu tư công trung hạn của tỉnh Đắk Lắk (bao gồm 03 chương trình mục tiêu quốc gia) đã được bố trí tăng 1,7 lần so với giai đoạn 2016-2020. Ngân sách Trung ương đã bố trí nguồn lực hỗ trợ thành phố Buôn Ma Thuột (thông qua hỗ trợ Tỉnh Đăk Lắk) thực hiện một số dự án quy mô lớn, có tính liên vùng, lan tỏa như: tuyến cao tốc Khánh Hòa - Buôn Ma Thuột, Đường tránh phía đông thành phố Buôn Ma Thuột, Nâng cấp tỉnh lộ 1, đại lộ Đông - Tây, hồ thủy lợi Ea Tam, Nâng cấp bệnh viện đa khoa vùng Tây nguyên, Dự án chuyển đổi số cho thành phố Buôn Ma Thuột…

Trên cơ sở nguyên tắc nêu trên và căn cứ tiềm năng, lợi thế của thành phố Buôn Ma Thuột, dự thảo Nghị quyết quy định thí điểm 05 nhóm chính sách đặc thù thuộc thẩm quyền quyết định của Quốc hội khác với quy định hiện hành hoặc chưa có quy định tại các văn bản quy phạm pháp luật thuộc các lĩnh vực: (1) Quản lý tài chính - ngân sách nhà nước; (2) Ưu đãi đầu tư; (3) Phân cấp quản lý nhà nước trong lĩnh vực quy hoạch; (4) Ưu đãi đối với chuyên gia, nhà khoa học, tài năng đặc biệt, cụ thể như sau:

1. Về mức dư nợ vay của tỉnh Đắk Lắk, dự thảo Nghị quyết quy định: Tỉnh Đắk Lắk được vay thông qua phát hành trái phiếu chính quyền địa phương, vay từ các nguồn tài chính khác trong nước và từ nguồn vay nước ngoài của Chính phủ vay về cho Tỉnh vay lại với tổng mức dư nợ vay không vượt quá 40% số thu ngân sách Tỉnh được hưởng theo phân cấp. Phần dư nợ tăng thêm so với quy định của Luật Ngân sách nhà nước được dành toàn bộ để đầu tư các dự án trên địa bàn thành phố Buôn Ma Thuột. Tổng mức vay và bội chi ngân sách Tỉnh hằng năm do Quốc hội quyết định theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước. Hội đồng nhân dân tỉnh Đắk Lắk phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi phù hợp để thành phố Buôn Ma Thuột được hưởng và sử dụng toàn bộ phần dư nợ vay tăng thêm.

Thực hiện mục tiêu tập trung nguồn lực đầu tư kết cấu hạ tầng trên địa bàn thành phố Buôn Ma Thuột theo định hướng phát triển đã được Bộ Chính trị đề ra tại Kết luận số 67-KL/TW ngày 16/12/2019 và Nghị quyết số 05-NQ/TU ngày 19/4/2021 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Đắk Lắk về xây dựng và phát triển thành phố Buôn Ma Thuột đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, thành phố Buôn Ma Thuột dự kiến trong giai đoạn 2022-2025 sẽ đầu tư 02 dự án phát triển cơ sở hạ tầng kỹ thuật từ nguồn vay lại vốn ODA, gồm: (i) Cải tạo hạ tầng kỹ thuật hành lang suối Ea Nao - Ea Tam (đoạn từ thượng nguồn tuyến suối Ea Nao, xã EaTu đến Hồ Ea Tam); (ii) Cải tạo hạ tầng kỹ thuật hành lang suối Ea Nao - Ea Tam (đoạn từ đường 30/4, phường Khánh Xuân đến Hồ Ea Tam). Sau khi 02 dự án hoàn thành đi vào sử dụng sẽ tạo được quỹ đất hơn 70 ha để tiếp tục thu hút đầu tư các dự án hạ tầng đô thị, sản xuất kinh doanh, khai thác quỹ đất. Dự kiến khai thác 49% quỹ đất này sẽ góp phần tăng thu ngân sách địa phương được khoảng 3.870 tỷ đồng sẽ làm giảm bội chi ngân sách của địa phương.

Với nguồn thu ngân sách dự kiến nêu trên, Thành phố sẽ đủ khả năng bố trí kinh phí để thực hiện chi trả nợ gốc và lãi nguồn vốn vay lại của Thành phố theo đúng quy định; bảo đảm nguyên tắc tổng mức vay và bội chi ngân sách hằng năm do Quốc hội quyết định theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước và sẽ được kiểm soát trong giới hạn trần nợ công của cả nước.

2. Về định mức phân bổ chi thường xuyên: Tỉnh Đắk Lắk được phân bổ thêm 45% theo tỷ lệ phần trăm định mức chi thường xuyên tính theo định mức dân số đối với dân số thuộc thành phố Buôn Ma Thuột theo các nguyên tắc, tiêu chí tính dự toán chi thường xuyên năm 2022 cho dự toán chi thường xuyên năm 2023 và trong thời gian thực hiện Nghị quyết này. Số chi tăng thêm nêu trên được bố trí chi cho các nhiệm vụ chi được phân cấp của thành phố Buôn Ma Thuột. Hội đồng nhân dân tỉnh Đắk Lắk phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi phù hợp để thành phố Buôn Ma Thuột được hưởng và sử dụng toàn bộ phần được bổ sung tăng thêm.

3. Về ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Buôn Ma Thuột, dự thảo Nghị quyết quy định: (1) Dự án đầu tư trên địa bàn thành phố Buôn Ma Thuột thuộc các lĩnh vực sản xuất, chế biến nông sản; du lịch văn hóa, du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái; y tế, giáo dục và đào tạo (trừ các dự án được hưởng ưu đãi đầu tư theo các chính sách xã hội hóa); sản xuất các sản phẩm tiết kiệm năng lượng, các sản phẩm phục vụ ngành công nghiệp năng lượng tái tạo; đầu tư kinh doanh trung tâm logistics, cảng cạn, kho hàng hóa được hưởng thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp 10% trong thời gian 15 năm, miễn thuế thu nhập doanh nghiệp 04 năm và giảm 50% số thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp trong 09 năm tiếp theo. (2) Dự án đầu tư sản xuất, chế biến cà phê trên địa bàn thành phố Buôn Ma Thuột được hưởng các ưu đãi đầu tư sau: (i) Thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp 10% trong thời gian 30 năm, miễn thuế thu nhập doanh nghiệp 04 năm và giảm 50% số thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp trong 09 năm tiếp theo. (ii) Được trừ các khoản chi quảng cáo, tiếp thị, khuyến mại, hoa hồng môi giới, tiếp tân, khánh tiết, hội nghị, hỗ trợ tiếp thị không vượt quá 25% tổng số chi được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế. (3) Thời gian bắt đầu hưởng ưu đãi, điều kiện áp dụng ưu đãi thuế, thu nhập được hưởng ưu đãi theo quy định của pháp luật về thuế thu nhập doanh nghiệp.

Hiện nay, Chính phủ đang tập trung nguồn lực đầu tư hệ thống giao thông kết nối liên vùng như các tuyến cao tốc Buôn Ma Thuột - Khánh Hòa, cao tốc Bắc Nam phía Đông giai đoạn 2, cao tốc Tân Phú - Bảo Lộc, cao tốc Tân Phú - Liên Khương… sẽ tạo điều kiện thuận lợi hơn nữa cho việc thúc đẩy liên kết vùng và phát triển thành phố Buôn Ma Thuột với vai trò là đô thị trung tâm vùng Tây Nguyên. Trong bối cảnh đó, chính sách ưu đãi này sẽ góp phần tạo thêm động lực mới để thành phố Buôn Ma Thuột thu hút các dự án đầu tư trong thời gian tới.

 4. Về quản lý quy hoạch: Trên cơ sở đồ án quy hoạch xây dựng khu chức năng, quy hoạch đô thị thành phố Buôn Ma Thuột được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, Thủ tướng Chính phủ quyết định việc phân cấp cho Ủy ban nhân dân Tỉnh Đắk Lắk thực hiện phê duyệt điều chỉnh cục bộ quy hoạch chung xây dựng khu chức năng, điều chỉnh cục bộ quy hoạch chung đô thị của thành phố Buôn Ma Thuột theo trình tự, thủ tục do Thủ tướng Chính phủ quy định và báo cáo Thủ tướng Chính phủ kết quả thực hiện. Ngày 13/02/2014, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt điều chỉnh quy hoạch chung thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk đến năm 2025 tại Quyết định số 249/QĐ-TTg. Thời gian Thành phố thực hiện quy hoạch này đến nay đã 8 năm và theo báo cáo của Tỉnh, nhiều nội dung quy hoạch cần phải rà soát, điều chỉnh để phù hợp với định hướng phát triển. Hiện nay, Thành phố đang thuê tư vấn để xây dựng phương án điều chỉnh quy hoạch chung nhưng dự kiến sẽ cần 3-4 năm để hoàn thành. Trong khi đó, để triển khai các nhiệm vụ, dự án trong kế hoạch 2021-2025 và thực hiện các mục tiêu đề ra tại Kết luận số 67-KL/TW thì cần sớm điều chỉnh một số nội dung quy hoạch. Do đó, để tạo sự chủ động cho Thành phố và tỉnh Đắk Lắk, rút ngắn thời gian điều chỉnh quy hoạch thì việc đề xuất thí điểm phân cấp thẩm quyền cho UBND tỉnh Đắk Lắk tiến hành điều chỉnh cục bộ quy hoạch chung xây dựng khu chức năng, điều chỉnh cục bộ quy hoạch chung đô thị thành phố Buôn Ma Thuột theo trình tự, thủ tục do Thủ tướng Chính phủ quy định, bảo đảm không thay đổi mục tiêu quy hoạch là cần thiết. Việc phân cấp sẽ rút ngắn thời gian điều chỉnh quy hoạch, góp phần thúc đẩy thủ tục đầu tư nhanh hơn cho một đô thị trung tâm vùng có nhiều tiềm năng, lợi thế phát triển, góp phần đẩy mạnh thu hút một số dự án đầu tư trọng điểm trên địa bàn Thành phố.

5. Về ưu đãi đối với chuyên gia, nhà khoa học, tài năng đặc biệt, dự thảo Nghị quyết quy định: (i) Chuyên gia, nhà khoa học, tài năng đặc biệt làm việc tại các cơ quan chuyên môn và đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc thành phố Buôn Ma Thuột trong thời gian thực hiện Nghị quyết này được miễn thuế thu nhập cá nhân trong thời gian 05 năm đối với thu nhập từ tiền lương, tiền công tại thành phố Buôn Ma Thuột. (ii) Hội đồng nhân dân tỉnh Đắk Lắk ban hành quy định chính sách ưu đãi về đào tạo, bồi dưỡng, môi trường làm việc, trang thiết bị làm việc, quy hoạch, bổ nhiệm, tiền lương, chế độ phúc lợi và các chính sách khác đối với chuyên gia, nhà khoa học, tài năng đặc biệt; tiêu chí xác định đối tượng chuyên gia, nhà khoa học, tài năng đặc biệt trong các lĩnh vực cần thu hút làm việc tại thành phố Buôn Ma Thuột.

Thành phố Buôn Ma Thuột hiện nay đã từng bước hình thành các tổ chức nghiên cứu khoa học và công nghệ, hệ thống các trường đại học, cao đẳng và y tế phát triển…. Tuy nhiên, do những yếu tố đặc thù về diện tích, dân số, dân tộc, độ tuổi… nên Thành phố còn gặp khó khăn trong việc thực hiện đào tạo, nâng cao toàn diện chất lượng nguồn nhân lực đáp ứng điều kiện phát triển trong tình hình mới. Số lượng các nhà khoa học, giảng viên, giáo sư, chuyên gia cao cấp tham gia giảng dạy, đào tạo, nghiên cứu tại các viện nghiên cứu, trường Trung cấp, Cao đẳng, Đại học trên địa bàn chưa đáp ứng được nhu cầu. Nguồn nhân lực chất lượng cao trong các lĩnh vực y tế, khoa học kỹ thuật chuyên môn cao chưa nhiều, chưa thu hút được đội ngũ này về công tác tại Thành phố. Các cơ sở nghiên cứu khoa học còn thiếu các chuyên gia, nhà khoa học, nhà kỹ thuật giỏi, kinh nghiệm và uy tín.

Chính phủ trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, có trách nhiệm tổ chức thực hiện Nghị quyết này; sơ kết 03 năm việc thực hiện Nghị quyết, báo cáo Quốc hội tại kỳ họp cuối năm 2025; tổng kết việc thực hiện Nghị quyết, báo cáo Quốc hội tại kỳ họp cuối năm 2027. Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đắk Lắk và đại biểu Quốc hội, trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, giám sát việc thực hiện Nghị quyết.

Để các cơ chế, đặc thù trên được đạt hiệu quả cao, trong thời gian tới Quốc hội sẽ nghiên cứu xem xét thảo luận, góp ý, thông qua một cách kỹ càng,…Từ đó  tạo bước đội phá để thành phố Buôn Ma Thuột phát triển và trở thành động lực tăng trưởng xứng đáng là trung tâm vùng Tây nguyên./.